Spiegelinterview
Optimaal ontwikkelen
Tekst: Mieke Zijlmans
Foto’s: Bram Belloni
Ontwikkelingspsycholoog Eveline Crone ontdekte dat hersenen gevoelig zijn voor beloningen. Dat kunnen fysieke beloning-en voor jezelf zijn, zoals het winnen van geld, maar ook sociale, zoals wanneer je iets goeds doet voor een ander.
Eveline Crone (1975) doet onderzoek naar het puberbrein. Haar stelling is dat die notoir lastige puberteit een essentiële fase is in de ontwikkeling van een mens. Ze is hoofd van de L-CID-studie in Leiden.
Wat houdt je onderzoek in?
‘Ik onderzoek hoe jongeren zo optimaal mogelijk kunnen opgroeien; hoe hun leefwerelden zoals ouders, school en vrienden op elkaar inwerken. Daarbij letten mijn medewerkers en ik op iemands omgeving en persoonskenmerken. We zijn vooral geïnteresseerd in hoe het kan dat iemand soms gericht is op het welzijn van anderen en op andere momenten op het eigen welzijn. Hoe balanceer je tussen deze belangen? We houden rekening met allerlei invloeden uit de omgeving, zoals de wijk waarin het kind opgroeit, de rol van het gezin en die van vrienden. Deze leefwerelden hebben samen invloed op wie het kind is.’
Hoe onderzoek je dat?
‘Met behulp van hersenonderzoek, vragenlijsten en sinds kort ook met jongeren- en docentenpanels. We combineren expres verschillende onderzoeksmethoden; geen enkele is perfect.
Bij het L-CID volgen we vijfhonderd gezinnen met tweelingen een aantal jaar lang. Daarbij onderzoeken we of persoonlijk en positief opvoedadvies aan de ouders een effect heeft op de ontwikkeling van hun kinderen. Met hersenonderzoek kijken we dan bijvoorbeeld naar hoe de hersenen reageren op afwijzing of beloning. Maar de uitkomsten daarvan op zichzelf zeggen niet alles, die leggen we daarom naast die van andere methoden. Zo krijgen we een totaalplaatje.’
Wat zijn je belangrijkste bevindingen tot nu toe?
‘We hebben ontdekt dat puberhersenen sterk reageren op beloning. Dat kan bijvoorbeeld leiden tot experimenteren met alcohol en drugs. Maar het kan ook leiden tot sociaal gedrag, omdat bij samenwerken ook een fijn gevoel vrijkomt in je hersenen.
Een interessante nieuwe wending in ons onderzoek, is dat je gedragspatronen kunt onderbrengen in profielen, combinaties van gedragskenmerken. Denk bijvoorbeeld aan mensen die enerzijds empathisch zijn, maar anderzijds goed voor zichzelf opkomen. Er is trouwens niet per se één optimaal profiel. Al die mensen, die onder al die verschillende profielen vallen, zijn met elkaar nodig om te komen tot een goede samenleving.’
Wat wil je idealiter bereiken?
‘Ik wil uitvinden wat jongeren nodig hebben om in de complexiteit van de huidige maatschappij hun eigen talenten te kunnen ontdekken en hun weg te vinden. Het doel is te zorgen dat jongeren niet in één hokje worden geduwd.’
Wat doe je als je niet werkt?
‘Bij mij zijn privéleven en werk helemaal met elkaar verweven. Ik heb niet echt een goede work-life balance, zeg maar. Ik vind het prettig leuke dingen te doen met mijn man en kinderen. Maar ik neem ze ook graag mee naar evenementen van mijn werk, en ik geniet van samenwerken met leuke mensen.’
Het liefst zou neurowetenschapper Hilleke Hulshoff Pol iedereen een kans geven zich optimaal te ontwikkelen. Ze onderzoekt hoe de groei en krimp van onze hersenen hiermee samenhangen.
Hilleke Hulshoff Pol (1962) houdt zich bezig met hersenonderzoek. Bij de YOUth-studie in Utrecht gebruikt ze MRI-scans om te onderzoeken hoe hersenen veranderen door het leven heen.
Wat houdt je onderzoek in?
‘Ik onderzoek hoe hersenen groeien en krimpen tijdens het leven. Onze hersenen blijven namelijk gedurende ons hele leven in ontwikkeling, ze passen zich continu aan in nieuwe omgevingen en levensfases. Het is fascinerend dat we nu in een individu kunnen zien hoe verbindingen in de hersenen zich over tijd ontwikkelen, en hoe die verbindingen worden beïnvloed door genen of ervaringen.’
Hoe onderzoek je dat?
‘We vragen kinderen om elke drie jaar langs te komen voor een MRI-scan van hun hersenen. Die aanpak met herhaalde metingen wordt ondertussen op meerdere plekken in de wereld toegepast, maar in Nederland waren wij voorlopers. We hebben in de YOUth-studie zo al van meer dan drieduizend kinderen de gegevens kunnen verzamelen, zelfs al van baby’s vóór de geboorte, in de buik van hun moeder.
Wereldwijd hebben we samen met andere onderzoekers tweemaal de hersenen gemeten van ruim vijftienduizend mensen van alle leeftijden, dat zijn dus meer dan dertigduizend scans. Het is fantastisch wat je kunt bereiken als je samenwerkt. We hebben onder meer gekeken naar ontwikkeling van de hersenen in de kindertijd en puberteit.’
Wat zijn je belangrijkste bevindingen tot nu toe?
‘De grootste doorbraak van ons onderzoek is dat we bewezen hebben dat onze genen de groei of krimp van de hersenen beïnvloeden. We hebben ook aanwijzingen dat deze veranderingen invloed hebben op hoe we functioneren, hoe we ons ontwikkelen, hoe we ouder worden, en mogelijk ook op het ontstaan van psychiatrische stoornissen.’
Wat wil je met je onderzoek idealiter bereiken?
‘Wat je zou willen, is iedereen de kans geven zich optimaal te ontwikkelen. Rekening houdend met zijn of haar eigen unieke combinatie van genen, omgeving en ervaring. Mijn onderzoek op zichzelf kan niet direct worden toegepast voor bijvoorbeeld diagnostiek van stoornissen, dat vraagt een veel bredere aanpak. Maar het draagt wel bij aan het ontdekken van de mechanismen achter bepaalde aandoeningen.’
Wat doe je als je niet werkt?
‘Dan breng ik graag tijd door met mijn man en mijn twee volwassen kinderen. En ik houd van lopen met de hond. En eigenlijk… eigenlijk zou ik, net als vroeger, tijd willen vrijmaken om te boetseren. Ik ben heel visueel ingesteld en vind het fascinerend dingen driedimensionaal vorm te geven.’
Eveline Crone was hoofd van de L-CID-studie en is als hoogleraar verbonden aan de Universiteit Leiden. Hilleke Hulshoff Pol is hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en verbonden aan het UMCU.
Dit artikel maakt deel uit van een speciale uitgave van New Scientist over het Consortium on Individual Development, die in september 2023 zal verschijnen.
